Ο Κηφισός ως θεός, ο Κηφισός ως ποτάμι

Οι "κήποι" του Κηφισού

 Της Γεωργίας Ξάνθη

(από την Εφημερίδα της Ακαδημίας Πλάτωνα, τεύχος 13ο)

Σε μια άλλη εποχή, όταν το ποτάμι, ο Κηφισός δεν αποτελούσε παρελθόν για την πόλη της Αθήνας, μπορούσες να καθίσεις ήσυχα στην όχθη του, να ακούς το τραγούδι του, το παφλασμό, τον ήχο του νερού που κυλάει και, ακούγοντάς το, να ονειροπολείς και με λαχτάρα να παρακολουθείς το ταξίδι του και την αιώνια ένωσή του με το άλλο μικρό ποτάμι, που ξεκινούσε από τις υπώρειες του Λυκαβηττού, περνούσε από τη σημερινή πλατεία Συντάγματος, συναντιόταν με τον Ιλισό, πέρναγε από το νεκροταφείο του Κεραμεικού για να καταλήξει στον λατρεμένο Κηφισό.

Ο Κηφισός, που λατρευόταν σαν Θεός, εμφανίζεται με κέρατα ταύρου στο κεφάλι και το άγαλμά του περιλαμβάνεται στη σύνθεση του δυτικού αετώματος του Παρθενώνα, κάτι που δεν άφησε ασυγκίνητο τον Ευριπίδη, που τον αποκαλεί «ω ταυρόμορφον όμμα Κηφισού». Ο ταύρος αποτελούσε το ιερό ζώο του Ποσειδώνα, που ήταν θεός του υγρού στοιχείου. Σήμερα βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο μαζί με τα άλλα Μάρμαρα. Η εγγονή του Κηφισού, Πραξιθέα, υπήρξε σύζυγος του βασιλιά της Αθήνας, Ερεχθέα.

Για τον σοφό Πλάτωνα, η ίδρυση του Γυμνασίου της Ακαδημίας, έξω και μακριά από την πόλη, κοντά στην τότε όχθη του Κηφισού, ήταν η σίγουρη εξασφάλιση του νερού, αναγκαίο για το λούσιμο των νέων που γυμνάζονταν σε αυτά.

Βορειοδυτικώς του λόφου του Κολωνού και του παρακείμενου λόφου του Αγίου Αιμιλιανού εκτείνεται η καταπράσινη αττική περιφέρεια της Κολοκυνθούς, των Σεπολίων και του Λεβή ( το χωριό του Λεβή άρχιζε από τις Τρεις Γέφυρες και έφτανε μέχρι τους Αγιους Ανάργυρους).

Από τα παλιά υπήρχε σύγχυση για τα όρια των δύο συνοικιών, Σεπολίων και Κολοκυνθούς. Αν και χωριστές ενορίες, οι προ του 1922 κάτοικοι Σεπόλια ονόμαζαν ό,τι σήμερα εμείς ονομάζουμε Κολοκυνθού. Στην Παναγία, όπου και η γέφυρα της Κολοκυνθούς, ήταν το τέρμα της γραμμής του τραμ.

Κτήματα πολλά βόρεια και δυτικά του Κολωνού, κηπουρικές συνοικίες, ευλογημένες και πανέμορφες, απέραντοι ανθόκηποι από τα Πατήσια και τα Κάτω Λιόσια μέχρι της πεδιάδας του Αιγάλεω και της Ιεράς Οδού. Τότε... γιατί...

Τότε υπήρχαν καταπράσινοι Λαχανόκηποι, αφού το κυριότερο ποτάμι του Λεκανοπεδίου, ο Κηφισός, έδινε ζωή και δεν τους άφηνε να διψάσουν. Τότε που οι σκιεροί κήποι, που αρδεύονται από τον Κηφισό ποταμό, ήταν αγαπημένος τόπος περιπάτου για τους Αθηναίους.

Και όταν το τραμ σε έφερνε στους κήπους και οι μυρουδιές της εύφορης γης σε ζάλιζαν, από τους μενεξέδες και τις τριανταφυλλιές, από τα χρυσάνθεμα και τα γαρύφαλλα, το νεράκι του Κηφισού, πηγή ζωής, σου έκανε παρέα, με το φεγγάρι να παρακολουθεί και να μη θέλει να αφήσει τον παράδεισο.

 

  

Και τις παρέες των Αθηναίων, που συρρέουν από όλη την Αθήνα στις όχθες του Κηφισού, εκεί, στο εξοχικό κέντρο Ροσινιόλ, πέρα στη Δυρραχίου, στα Σεπόλια, για χορό και γλέντι.

Οταν όμως νευριάζει ο Θεός, επειδή δείχνεις ασέβεια και περιφρόνηση και αδιαφορία, σε εκδικείται σπέρνοντας την καταστροφή, όπως έγινε στη μεγάλη πλημμύρα του 1896, όπου τα νερά του αφήνιασαν και ξέρναγαν λάσπη καταπλακώνοντας σπίτια και ανθρώπους.

Τα ορμητικά νερά δεν λυπήθηκαν κανέναν, τόσο θυμό κουβάλαγαν. « Οι λαχανόκηποι σκεπάστηκαν από λάσπη ερυθρόχρουν, παρά πέρα δένδρα κατακείμενα με τας ρίζας εκτός εδάφους, αι οικογένειαι της Κολοκυνθούς ωδηγήθησαν εις την επί της οδού Κολοκυνθούς και παρά τον Εσταυρωμένον οικίας όπως διέλθουν την νύκτα. Η ορμή του ρεύματος ήτο τοιαύτη ώστε τούτο εξήλθε της κοίτης και μέρος μεν αυτού εξηκολούθησε τον δρόμον του, μέρος δε επλημμύρισε τους αγρούς και έφθασε μέχρι τού επί της οδού Κολοκυνθούς γνωστού φούρνου. Εν τη ορμή του δε παρέσυρε και κατέρριψε την οικίαν Βουτσαρά, της οποίας οι κάτοικοι κατόρθωσαν να διαφύγουν τον κίνδυνον εγκαίρως εγκαταλιπόντες αυτήν. Τα μόνα βεβαιωθέντα θύματα εν Κολοκυνθού είνε ικανά ζώα ήτοι ίπποι, ημίονοι και βόες τούς οποίους έπνιξεν ο Κηφισός...» Ετσι περιέγραφε την καταστροφή η εφημερίδα «Εμπρός» τον Νοέμβριο του 1896. Η εκκλησία του Σταυρού, ο Αγιος Νικόλαος, του έμεινε και το όνομα, ο Αγιος Νικόλας ο Χωστός, η Παναγία καλύφτηκαν από λάσπες και χώματα.

Και σήμερα; Στεγνό ποτάμι, αδάκρυτο, κάτω απ' την πόλη τρέχει και η Αθήνα τού σήμερα είναι η μόνη πρωτεύουσα στην Ευρώπη που έχει ποτάμι αναξιοποίητο, βουτηγμένο στα απόβλητα και πνιγμένο στα μπάζα, ντροπιασμένη πληγή σκεπασμένη, για να κρύβει την ασυδοσία και την τεράστια ευθύνη των κατοίκων της.

Γεωργία Ξάνθη.